Tübitak Bilim Dergileri Güvenirliğini Yitiriyor mu?

Geçtiğimiz aylarda bir virüs gibi internette yayılan bir haber kelebek ile ilgilenenleri çileden çıkardı. Haber başlığı şu idi: "Sivas'ta 'Zebra çatal kuyruklu kelebek' görüldü".

Biz de merak ettik acaba!!! demekten de kendimizi alamadık görseli görene kadar. Görsele ise hiç gelmesek diyeceğim ama görünce de çıldırmamak elde değil.

HABER GÖRSELLERİ

Haber sitelerindeki haberlerin ve habercilerin (gerçek habercileri tenzih ederim) ne denli sağlıklı olduğu, araştırılmadan ve konunun uzmanlarına (en azından konuyla ilgilenen amatörlere dahi) danışmadan yayınlandığı her geçen gün karşımıza çıkan örneklerle sabit. Bu gibi haberleri saymakla bitirebileceğimizi sanmıyorum. Sadece bu haberlerden bile bir gazete/haber sitesi kurulabilir eminim. Bu haberi takiben sonraki günlerde "Adıyaman'da Zebra ........" gibi haberler aldı yürüdü zaten.

Gel gelelim TÜBİTAK'a ve bağlı olarak çıkarılan BİLİM ÇOCUK dergisine. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, kısaca TÜBİTAK, Türkiye'de bilim ve teknolojiyi teşvik etme, yönlendirme ve popülerleştirmeyi amaçlayan, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın "ilgili" kuruluşlarından olup özel hukuk hükümlerine tâbidir. tabiyetiyle çalışan (bazı bölümleri çalışan desek daha doğru olur sanırım) bu kuruluşumuz ve yayınlarının bilimsel ve teknolojik alanda en güvenilir dayanağımız olması gerekir diye düşünüyorum. Düşünüyordum diyorum artık maalesef. Çünkü ilk patlağı Bilim Çocuk Dergisi Nisan 2019 eki olan "Kelebek Kartları" ile verdi. Burada Çayır Esmeri türü Küçük Zıpzıp Perisi diye ifade edilmiş, mailler göndermeme rağmen ne cevap gelmiş ne de tekzip/düzeltme yayımlanmıştır.

Yazının başında bahsi geçen doğruluk ve bilimsellikten uzak haber ne etmiş etmiş, Bilim Çocuk Dergisi - 2019 Ağustos (260.Sayı) sayısına girmeyi başarmış. Dergiye/dergilerine aboneyim ve fırsat buldukça gözden geçiririm. Ama bu sefer gözümden kaçmış. Facebook Kelebeklerimiz Grubu üyelerimizden Mehmet Çelik'in gönderisi gündemimize düştü haliyle. Mehmet Çelik'in veryansın eden gönderisi şu şekilde;


KELEBEKLERİMİZ - Mehmet Çelik'in Gönderisi

Bilim Çocuk Dergisi Haberi

İşte bu haber, Bilim Çocuk dergisi içeriklerinin geçtiği süzgeçte bazı sıkıntılar olduğunu göstermektedir. Bilim Çocuk'un görselindeki kelebek Zebra Çatal Kuyruk (Zebra swallowtail butterfly / Protographium marcellus) kelebeğine ait ama haberde geçen kelebek bu değil, haberde geçen kelebek Zebra çatal kuyruk kelebeği de değil Erik Kırlangıçkuyruk kelebeğidir.

Mehmet Çelik'in de ifade ettiği gibi kırlangıçkuyruk kelebekleri ülkemizde 3 türünü barındırmaktadır. Bunlar;

  1. Erik Kırlangıçkuyruk Kelebeği (Iphiclides podalirius)
    • Erik Kırlangıçkuyruk Dağılımı

  2. Kaplan Kırlangıçkuyruk Kelebeği (Papilio alexanor)

    • Kaplan Kırlangıçkuyruk Dağılımı

  3. Kırlangıçkuyruk Kelebeği (Papilio machaon)

    • Kırlangıçkuyruk Dağılımı

***Haritalar; Trakel, Adamer Kelebek, DTDT ve Kelebek-Türk sitelerindeki tür kayıtları dikkate alınarak oluşturulmuştur.

Ülkemizde ve çevre ülkelerimizde bugüne kadar Kırlangıçkuyruklar ailesine (Papilionidae) dahil olan kelebek türleri arasında "Zebra Çatal Kuyruklu Kelebek"e rastlanmamıştır. Ülkemizdeki bu türlerin içerisinde en az rastlanılanı Kaplan Kırlangıçkuyruk bile yarıdan fazla ilimizde görüntülenmiştir.

TÜBİTAK yayını olan Bilim Çocuk dergisinde bu tür hataların bir daha tekrar edilmemesini temenni ediyoruz artık. Bu şekilde devam etmesi güven olgusunu ve geçerlilik olgusunu zamanla kaybettirir.